Geçen hafta Derin'le beraber düzenli pazar alış verişi yaptığımız Urla-İskele mevkiindeki pazara gittik. Güneşli güzel bir cumartesi günüydü. Pazar yerinin hemen yanındaki antik Klazomenia Kenti Kazı alanında restore edilerek yeniden üretim yapar hale getirilen antik yağhaneyi gezdik.
M.Ö 600 yılından kalan Klazomenia hakkında detaylı bilgiye linkinden ulaşabilirsiniz.
Aşağıdaki resimler Klazomenia web sayfalarından alındı. İlk denemelerde resimlerdeki gibi tek kalas kullanılmış ama taş ağırlık tek kalasın kırılmasına neden olduğu için şimdi üç kalasın yanyana getirilmesi ile oluşan bir baskı sistemi kullanılıyor.
Yukarıdaki resimde kalas manivela yardımı ile yukarı kaldırılarak, çuvallara doldurulmuş zeytin hamurları kalasın altına yerleştiriliyor.
Çuvallar kalasın altına yerleştirildikten sonra kalas manivela ile çuvalların üzerine indiriliyor ve kalasın ağırlığı yavaş yavaş çuvallara biniyor. İlk etapta çuvallara fazla ağırlık bindirmemek için sadece kalasın ağırlığı kullanılıyor. Çuvallardan sızan yağ ve karasu yerdeki deliğe aktarılıyor. Bu noktada bir şeye dikkatinizi çekmek istiyorum. Yerde üç adet delik bulunuyor. Bu üç deliğin ne işe yaradığını biraz sonra anlatacağım.
Kalasın tüm ağırlığı çuvallara bindikten sonra manivela yardımı ile yerdeki taş havaya kaldırılarak ağırlığının kalasa binmesi sağlanıyor.
Gelelim yerdeki üç deliğe. Neden üç delik olduğunu anlamam biraz zamanımı aldı, itiraf edeyim.
Yerdeki deliklerin her biri yaklaşık birbuçuk metre çapında ve iki metre derinliğinde. Ortadaki delik ezilen çuvallardan gelen suyun toplandığı delik. Orta delik yandaki delik ile alttan birbirine bağlı. Sıkım işlemi başlamadan önce orta delik yanındaki bağlantılı delik ile aynı seviyeye gelene kadar su ile dolduruluyor. Baskıdaki zeytinlerden gelen karasu ve yağ orta deliğe akıyor. Tek bir delikte toplanabilecek sıvı miktarı yerine iki deliğin kapasitesi kullanılırken, sıkılan zeytinlerin karasuyu yağdan daha ağır olduğu için ortadaki delikten bağlantılı yan deliğe geçiyor. Bu sistem sayesinde orta delikte neredeyse sadece yağ biriktirilmiş oluyor. Orta delikte biriken yağ kepçeler yardımı ile yandaki üçüncü depolama çukuruna alınıyor.
Paralel kaplar presenbine göre çalışan iki kuyunun benzeri bir düzeneği damacanalar ile yenilemek istemişler. Alttan boru ile birbirine bağlanan iki damacana bağlantı borusu seyiyesine kadar su ile doldurulduktan sonra sıkılan yağ bir damacanaya aktarılıyor. Karasu bir damacanada birikirken, yağ diğer damacananın üst kısmında birikiyor. Resimde sağ tarafdaki damaca üst tarafında biriken yağı görmek mümkün. Karasuyun toplandığı (sol taraftaki)damacana yüzeyinde çok ince bir tabaka yağ toplandığı görünebiliyor. Karasuyun toplandığı (soldaki) damacananın altındaki musluktan karasu, sağdaki damacanadaki yağ seviyesi, sağdaki damacanadaki musluk seviyesine gelinceye kadar boşaltılıyor. Sağdaki damacanada musluk seviyesine gelen yağ musluk yardımı ile ayrılabiliyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder